رویکرد پژوهش (Research Approach) | مسیر اصلی تحقیق علمی از دیدگاه کاربردی

در این مطلب، با انواع رویکردهای پژوهش شامل کمی، کیفی و ترکیبی آشنا شوید. این راهنمای کاربردی با تکیه بر منابع معتبر و به‌روز، به شما کمک می‌کند مسیر مناسب تحقیق خود را بر اساس نوع مسئله و هدف پژوهش انتخاب کنید.

تعریف و مفهوم کلی رویکرد پژوهش

رویکرد پژوهش به مجموعه‌ای از بنیان‌های نظری، فلسفی و عملی گفته می‌شود که مسیر کلی تحقیق را شکل می‌دهد. این رویکردها شامل روش‌هایی برای جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر داده‌ها هستند و چارچوبی برای ساختاردهی به کل فرایند تحقیق فراهم می‌کنند.

به‌بیان دیگر، رویکرد پژوهش نمایانگر نگاه پژوهشگر به مسئله، نوع داده‌ها، و نحوه پردازش آن‌هاست. انتخاب رویکرد مناسب تضمین‌کننده هماهنگی بین سؤال تحقیق، ابزار جمع‌آوری داده و نوع تحلیل است.

معادل انگلیسی رویکرد پژوهش

Research approach همان رویکرد پژوهش است که در زبان انگلیسی به کار می‌رود.

تعریف کوتاه رویکرد پژوهش

رویکرد پژوهش، استراتژی کلی برای انجام یک پژوهش علمی است که شامل انتخاب نوع تحقیق، جمع‌آوری داده و تحلیل اطلاعات می‌باشد.

تاریخچه و سیر تکامل مفهوم رویکرد 

در گذشته، پژوهش‌های علمی عمدتاً با رویکرد اثبات‌گرایانه و روش‌های کمی انجام می‌شد. اما با گسترش علوم انسانی و اجتماعی، نیاز به رویکردهای کیفی و ترکیبی نیز بیشتر شد. در دهه‌های اخیر، پژوهشگران به اهمیت انتخاب آگاهانه رویکرد پژوهشی بر مبنای ماهیت پرسش تحقیق و پارادایم علمی پی برده‌اند. امروز سه رویکرد اصلی در پژوهش وجود دارد: کمی (Quantitative)، کیفی (Qualitative)، و ترکیبی (Mixed Methods).

 اهمیت و کاربرد رویکرد‌های مطالعه

رویکرد پژوهش می‌تواند اهمیت ویژه‌ای را برای هر پژوهشگر در مسیر موفقیتش داشته باشد:

تعیین‌کننده مسیر پژوهش از ابتدا تا انتها
کمک به انتخاب ابزار مناسب گردآوری داده‌ها
تضمین انسجام بین سؤال تحقیق، فرضیه‌ها و روش تحلیل
افزایش اعتبار علمی تحقیق
تسهیل در گزارش‌نویسی، مقاله‌نویسی و دفاع از پایان‌نامه

انواع رویکرد یک مطالعه پژوهشی

به طور کلی رویکرد پژوهشی به سه دسته تقسیم می‌شود:

 رویکرد کمی (Quantitative Approach)

• بر پایه داده‌های عددی و قابل اندازه‌گیری
• استفاده از آزمون فرضیه، تحلیل آماری
• رایج در علوم طبیعی، سلامت، روان‌شناسی و علوم اجتماعی کمی

نمونه‌ای از رویکرد کمی در مطالعات: بررسی تأثیر یک دارو بر فشار خون با استفاده از آزمون‌های آماری

رویکرد کیفی (Qualitative Approach)

• تمرکز بر درک عمیق از پدیده‌ها و تجربیات انسانی
• استفاده از مصاحبه، مشاهده، تحلیل محتوا
• رایج در علوم اجتماعی، آموزش، روان‌شناسی، مردم‌شناسی

نمونه‌ای از رویکرد کیفی پژوهش: بررسی تجربیات بیماران مبتلا به سرطان از طریق مصاحبه‌های عمیق

رویکرد ترکیبی (Mixed Methods Approach)

• ترکیب داده‌های کمی و کیفی برای ارائه تصویری جامع‌تر
• افزایش اعتبار نتایج با استفاده از دو منبع داده متفاوت

مثالی از رویکرد ترکیبی در تحقیق: بررسی عملکرد تحصیلی با استفاده از نمرات آزمون (کمی) و مصاحبه با دانش‌آموزان (کیفی)

چالش‌ها و مشکلات پژوهشگران در رویکرد پژوهش

از عمده‌ترین مشکلات پژوهشگران با رویکرد پژوهشی این است که اکثرا آن را با روش پژوهش و سپس با پارادایم پژوهشی اشتباه می‌گیرند. در مطلب تفاوت پارادایم، رویکرد و روش پژوهش ، به طور تخصصی به تفاوت این سه مفهوم اصلی می‌پردازیم. از چالش‌های دیگر محققان عبارتند از:‌

• ناتوانی در تشخیص مناسب‌ترین رویکرد برای سؤال پژوهش
• استفاده سطحی یا نامناسب از رویکرد ترکیبی
• محدودیت منابع، زمان یا دانش در اجرای دقیق یک رویکرد خاص
• تضاد بین رویکرد انتخابی و پارادایم پژوهشی
• ضعف در تبیین دلایل انتخاب رویکرد در گزارش تحقیق

به جهت یادگیری بهتر این سه مفهوم، مطلب زیر را در وب‌سایت علمی‌نو مطالعه بفرمایید:‌

تفاوت پارادایم، رویکرد و روش پژوهش | راهنمای کامل برای پژوهشگران

مثال‌ها و نمونه‌های کاربردی از رویکرد‌های پژوهشی

• رویکرد کمی: بررسی تأثیر یک داروی جدید بر فشار خون با استفاده از آزمایش‌های کنترل‌شده تصادفی.​
• رویکرد کیفی: مطالعه تجربیات بیماران مبتلا به سرطان از طریق مصاحبه‌های عمیق.​
• رویکرد ترکیبی: تحلیل تأثیر یک برنامه آموزشی با استفاده از پرسش‌نامه‌های کمی و مصاحبه‌های کیفی برای درک بهتر نتایج.​

شما در تحقیقات خود ، چگونه می‌توانید تعیین کنید که کدام رویکرد پژوهشی برای مطالعه شما مناسب‌تر است؟​ نظر خودتان را با ما به اشتراک بگذارید!